Lurberriko bunkerra Murumendi eta Udalaxera begira
By Alfonso Donnay - jueves, julio 18, 2019
Arrasate 1936-1956 liburuaren edizioa bukatu eta gero, udalaren asmoa da bigarren edizioa egitea jasotzen diren ekarpena berriekin.
Intxorta 1937 kultur elkartean erabaki genuen gure aportazio berria egitea: Arrasateko lubakiak aztertzearena.
Horretan genbiltzala ezagutu genituen Aitzol, David eta Hodei, arrasatearrak, Oroimen detekzio taldekoak, eta erabaki genuen elkarrekin auzolanean lan hori egitea, baina gure baso eta mendietan agertzen diren tresnak ez dira bakarrik 1936ko gerra ingurukoak, baita ere, gerra karlistenak edo aurrerakoak, eta horregatik auzolanera gehitu zen Arrasate Zientzia Elkartea.
AZEko partaide Jose Angel Barrutiabengoak eman zigun bunker honen berri. Larratxu baserrikoen baimenarekin hasi ginen zaborrez betetako bunkerra garbitzen. Halako batean agertu zen bunkerrean aurreko hormaren zati handi bat barruan, eta bere ondoan Mortero Valero 50ekoaren zati bat. (cola de un mortero Valero del 50 )
Bigarren lana izan zen horma jasotzea eta hasierarako bere lekuan jartzea makina batek lagunduta, eta horma jasotzean haren azpian agertu ziren bunkerreko sabaiaren zatiak, haiek ere zementoz egindakoak, garbitu genuen bertako zoroa aurkitu arte, eta han topatu genituen bala zorroak.
Hirugarren lana izan da aurreko horman falta zen zatia berrairikitzea, eta hau da emaitza.
Kurtzetxikin azkenengo erresistentzia handiarekin, faxistak sartzen dira Arrasaten 1936ko irailaren 26an. Hurrengo 7 hiletan gerra frontea egonkortu zen.
Faxistek lubakien lerro bat eraiki zuten Loro tontorretik hasita Anporretaraino, Olandixo inguruetan eta, gero, Maitena, Olan, Larratxu eta Grandena baserrietan.
Kolpearen aurkako Erresistentean, berriz, Kanpanzar, Udala, Karraskain eta Murugain inguruak lubakiez bete zituzten. Kanpazarko bidearen ezkerraldean, Larragain, Maitena eta Olaran baserrien gainetik, Udalara igoten zen bidearen goiko aldetik Arriaran (Arrixan) baserriraino.
1936ko urrian, hementxe bertan alde batean, Tertzio Zumalakarreguiko arrasatearrak Maitena eta Olaran baserrietan zeuden. Eta goiko aldetik 150 metrora, egindako lubakietan eta Bunker honetan Dragones batailoiko arrasatearrak.
Elkar ezagutzen zuten, eta Santiago Arana Elcorobarrutia Larratxu baserriko semea, 13 urte zuela, lekukoa izan zen, eta baserriko senideei kontatzen zien “zelan bere baserrixen euzen matxinatuek, ta aurrien erresistentiek, onduen, zelan baserrixe txikitu auien, ta gabien izenez deiketan eutsiela alkarri, alkar ezauketan auiela, ta gabien bertsotan be ibiltten ziela”.
Hasieran liburuendako ekarpena izatekotan hasi ginen, baina oraintxe bertan zer aurkitzen ari garen kontuan izanda, pentsatzen dugu:
Auzolanean trintxera batzuk bistaratu egin behar direla.
Bisita gidatuak egiteko ematen duela eta baita leku batzuetan panelak jartzeko ere.
Aurrerago begira 2021era arte, berriz, gure asmoa da herriko lubakietan gertatutakoen berri eman eta jasotako material guztiekin erakusketa bat egitea.
0 comentarios