Zergatik esaten zieten ume batzuei esposito? Esposito hitza latinetik dator, “ex-positum”, eta bere esangura da “kanpoan utzitakoa”, hots, kanpoan botata utzitako umea, hil zedin ala norbaitek jaso zezan. Hori zen haur horien patua. Gogorra bada ere, halaxe zen. Eta gordintasun horren erakusle litzateke 1864ko Bizkaiko Batzarretako adierazpena, artatzeko etxeari buruz ari zirenean zioten “Botaten diran umeen edo esposituben etxia” zela. Uriko umeak ere baziren, bideetan utzitakoak. Izan ere, umea “botata” uzten zuenaren asmoa izaten zen txikitxoa norbaitek jasotzea eta haurra ez hiltzea. Horregatik uzten zituzten atarteetan, eliza inguruetan, bideetan edo jendea zebilen inguruetan.

Hiri handietan, botatako ume jaioberrien arazoari irtenbidea emateko asmoz, agintariek umezurztegiak edo ospizioak sortu zituzten, asko mojen komentuetan edo mojen ardurapean, baita laikoen esku ere. Mondragoen ez zen horretarako eraikinik egon, baina 1798tik aurrera Deba Ibarrean abandonatutako haurrak artatzeko ardura jaso zuen Calahorrako gotzaindegiarengandik. Izan ere, herri hauek denak Calahorrako gotzaindegiaren mendekoak ziren. Jaioberri hauek berehala bataiatzen ziren eta lehenbailehen bilatu behar zitzaien arreta emango zien inude osasuntsu bat, osasun fisiko eta moral onekoa. Zerrenda, beraz, zerbitzu hori jaso zuten lehenengo 10 urteetako 51 haurrekin osatutakoa da.

Inudeei dagokienez, ez ziren gure iruditerian dauden emakumeak, ondo janda eta jantzita, familia aberatsetako haurrei bularra ematen zietenak, euren umeak etxean utzita, amandre edo familiako beste andre batzuen esku. Haiek bezala, diru premiagatik betetzen zuten lan hori, baina “ospizianoak” etxean hazten zituzten, euren umeekin batera, eta erakundeetatik jasotzen zuten soldata, hileko 30 erreal, titia emateagatik, eta urteko 50 erreal, arropatarako.