Damnatio Memoriae

By Alfonso Donnay - sábado, marzo 26, 2022


Antzinako Erroman, zergati batengatik, pertsona ospetsu bat ezbeharrean erortzen bazen, edo zitaltzat hartzen bazen, edo boterearen etsaitzat, Senatuak zigortu egiten zuen ‘Damnatio Memoriae’ delakoarekin, hau da, bera hiltzean bere inguruko memoria bizitza publikotik ezabatzen zen, bere bizitzaren edozein arrasto, irudi, bere obrak, inskripzioak, monumentuak, estatuak, etab ezabatzen ziren. Arego, bere izena aipatzea ere debekatzen zen.

Era harrigarrian, antzeko zerbait gertatzen ari da bi mila urte geroago gure herrian triste hildako instituzio batekin. “La Unión Cerrajera” enpresak, bere garaian Arrasateri hain ekarpen handia egin zionak, aztarna hain garrantzitsua izan zenez, gure toponimoa aldatu zuen, eta ondorioz kanpoan “hiri sarrailagilea” bezala ezagutzen zuten, baita “sarrailagileak” bertako bizilagunak eta instituzioak ere.

Hau antza, noizbait eta zergati arraro batengatik, mespretxagarri bihurtu da, eta ondorioz bidegabeko Damnatio Memoriae-ren mereziduna. Horren ondorioz, duela urte batzuetatik, agintari arrasatearrak aipatutako zigorra aplikatzen ari zaie hildako enpresaren gero eta arrasto urriagoei.

2002an, udalak “Erlojuaren Eraikin” enblematikoa botatzeko erabaki harrigarria hartu zuen, eta ordurako, garai batean zutik zeuden tailerraren testiguetatik azkena zen, baina herri-oposizio indartsu batek astakeria hari aurre egin zion, eta horri esker lortu egin zen eraikina Kultur intereseko Ondare izendatzea Eusko Jaurlaritzak, zorionez heriotzetik salbatu zuen.

Ondoren, bere fatxadatik kendu ziren eraiki zenetik bertan zeuden letrak, harrotasunez bere izena adierazten zutenak: UNION CERRAJERA.



Entitate berri batek eraikina hartu zuen, eta enpresa berriaren izena eta logotipoa jarri ziren, eta eraikina izen horrekin, azkar eta zoritxarrez, ezagunagoa egin zen herritar gazteenen artean.





Ekimen eraikitzaile berri batekin, enpresa horrek pabilioia utzi ostean, Udalak helburu kultural bat jarri zion, bertan herriko talde eta entitate irakasgarri-pedagogikoei tokia egiteko. Izen bakarra KULTUROLA izan zen, Damnatio Memoriae ekintza berri bat.

Norabide berean beste pauso bat eman zen urte batzuk geroago “Escuela de Aprendices” eraikinarekin. Hau ere botatzeko mehatxuan egon zen eta azken unean salbatu zen, besteak beste, AZEren lan eskerga eta etengabekoari esker udal ezberdinen aurrean. Musika-etxe izango da eta bere jatorrizko eta berezko aipamen guztiak desagertu dira, “Juan Arzamendi Musika Etxe” deituko da, herriak hala onartuta.



Era berean edo antzeko era batean, UCEMen garaiko bi egitura berezik eraso ezberdinak jasan dituzte. “Etxe Txikiak”, bizilagunen oposizio indartsuari esker, eta fundizioaren pabiloi ikusgarriaren egitura metalikoa, bere garaian desmuntatu zutena lekuz aldatzeko eta baliatzeko, baina azkenean zokoratu eta txatarra bihurtu zutena.

Errukigabeko Damnatio Memoriae honen azken ekintza – oraingoz – gure udaletxearen erdialdean bertan ikus dezakegu, margolan handi bat ordezkatuz, tamaina bereko kartel propagandistiko bat jarri da, eta hitzez hitz bi hizkuntzetan, irakur daiteke

“Arrasate-Mondragón. …..Territorio cooperativo”

Soilik kooperatiboa?

Horrela ez al da alboratzen ari gure historiaren zati garrantzitsu bat?

Horrek helburu du beste interes batzuk asebetetzea?

“Senatua”ri komeni zaio UCEMen oroitzapena ezabatzea?

Norbait atsekabetzen du…?

Etab...

Konfiantza izan dezagun UNION CERRAJERAren aurkako Damnatio Memoriae bertan amaitzean, eta borroka dezagun galdutako ondare inmaterialetik zerbait berreskuratzeko ahal den neurrian. Ondare horrek neurri handi batean ordezkatzen gaitu eta sarrailagile jatorriaz harro sentiarazten gaitu, gutako askoren artean luzaroan dirauena.

Testua: Jose Angel Barrutiabengoa – Arrasate Zientzia Elkartea.

----------------------------------------------------------------------

En la antigua Roma, cuando por algún motivo, un personaje ilustre caía en desgracia o pasaba a ser considerado indeseable o enemigo del poder, el Senado, le castigaba con la Damnatio Memoriae que, consistía en aplicar la condena al recuerdo del mismo tras su muerte eliminando de la vida pública, cualquier rastro de su existencia, su imagen, sus obras, inscripciones, monumentos, estatuas, etc. e incluso se llegaba a la prohibición de mencionar su nombre.

De manera sorprendente, algo similar está ocurriendo dos mil años más tarde en nuestro pueblo con una institución tristemente fallecida. “La Unión Cerrajera” empresa que, tanto aportó en su día a Mondragón y tan importante llegó a ser su impronta que, incluso llegó a modificar nuestro topónimo, pasando a ser conocida en el exterior como “la villa cerrajera”, así como “cerrajeros” a sus pobladores e instituciones.

Al parecer, en algún momento y por algún extraño motivo ha pasado a convertirse en indeseable y por lo tanto merecedora de la más injusta Damnatio Memoriae. Como consecuencia, desde hace algunos años, las autoridades mondragonesas vienen aplicando el citado castigo a los cada vez más escasos restos de la difunta empresa. 

El año 2002, la corporación adoptó la sorprendente decisión de derribar el emblemático “Edificio del Reloj”, ya para entonces, único testimonio de taller en pie de los múltiples existentes en su día, pero gracias a una fuerte oposición popular ante semejante desatino, permitió obtener la declaración de Bien de interés Cultural por parte del Gobierno Vasco, lo que por suerte lo salvó de la piqueta.

Posteriormente, fueron retiradas de su fachada las letras que, desde el momento de su construcción mostraban con orgullo su denominación UNION CERRAJERA.

Con la ocupación del edificio por una nueva entidad fue colocado en su lugar el nombre y logotipo de la nueva empresa para pasar a ser rápida y lamentablemente conocido el mismo entre la población más joven por la nueva denominación.

En un nuevo impulso constructivo, tras el abandono del pabellón por la empresa ocupante, el Ayuntamiento le señaló un destino cultural para acoger en él grupos y entidades de carácter instructivo-pedagógico de la población bajo una nueva y única denominación de KULTUROLA, en un nuevo acto de Damnatio Memoriae.

Otro paso en la misma dirección, ocurrió años más tarde con el edificio de la “Escuela de Aprendices”, igualmente amenazado de destrucción y salvado en última instancia, entre otros por la callada e insistente labor de AZE ante las diferentes corporaciones. En su nuevo destino como casa de la música ha desaparecido cualquier mención a su origen y naturaleza, adoptando una denominación aprobada popularmente como “Juan Arzamendi Musika Etxea.”

De igual o parecida manera han sufrido diferentes ataques dos estructuras singulares pertenecientes en su día a UCEM. Las “Casas Pequeñas”, salvadas tras fuerte oposición vecinal y la espectacular estructura metálica de la nave de fundición, en su día desmontada para su reubicación y aprovechamiento y finalmente arrumbada y achatarrada.

El acto final -de momento- de esta inmisericorde Damnatio Memoriae, contra UNION CERRAJERA lo podemos comprobar en el centro mismo de nuestro ayuntamiento, donde, sustituyendo a una pintura de grandes dimensiones, se ha colocado un cartel propagandístico del mismo tamaño donde, literalmente en los dos idiomas, puede leerse 

“Arrasate-Mondragón. …...Territorio cooperativo”

¿Sólo cooperativo…?

¿No se está obviando de esa manera una buena parte de nuestra historia?

¿Obedece todo ello acaso a dar satisfacción a otros intereses?

¿Conviene al “Senado” borrar el recuerdo de UCEM?

¿Desagrada a alguien…?

Etc.


Confiemos en que la Damnatio Memoriae contra UNION CERRAJERA finalice en este punto y luchemos para recuperar en la medida de lo posible algo de ese patrimonio inmaterial perdido que, en gran medida nos representa y nos hace sentir orgullosos del origen cerrajero que, todavía perdura en muchos de nosotros.


  • Share:

You Might Also Like

1 comentarios